یک کوه آتشفشان موجود در سطح مریخ به نام المپوس مونس،چنان بزرگ است که سطح یکی از استان های متوسط ما را می پوشاند.ارتفاع این کوه،تقریبا سه برابر ارتفاع قله ی اورست(کوه هیمالیا) یعنی بلند ترین کوه روی زمین است.با این ترتیب،معلوم نیست که کوهی به این بزرگی در روی سیاره ای که از زمین هم کوچک تر است،چه می کند!

مریخ دارای پوسته ای منجمد است که می تواند بدون شکسته شدن،جرم زیادی را روی خود نگه دارد.پوسته ی زمین،نازک است (پوسته ی زهره،از این هم نازک تر است.)اما داستان در همین جا تمام نمی شود.چون مریخ از زمین کوچکتر است،نیروی گرانشی ضعیف تری هم دارد.کوه بزرگی مانند المپوس مونس اگر در روی زمین باشد،پوسته ی آن را می ترکاند،اما چون در روی مریخ این کوه هم مانند همه چیز وزن کم تری دارد،چنین اتفاقی نمی افتد. 

 عطارد،زهره،زمین و مریخ،سیاره های جامد منظومه ی شمسی اند،یعنی سطح آن ها مانند سطح زمین،از سنگ ساخته شده است.به همین علت هم آن ها را سیارات زمین مانند یا سنگی می گویند.البته،به این چهار سیاره،سیارات«داخلی»هم گفته می شود.(زیرا به خورشید نزدیک ترند).اما از بعضی جهات،این سیارات تفاوت های زیادی با هم دارند که بزرگ ترین آن ها تفاوت در مقدار دماست.

عطارد چنان به خورشید نزدیک است که طرف رو به خورشید آن بسیار داغ می شود.اما چون اتمسفر این سیاره خیلی رقیق است،گرمای روزانه ی آن نگه داشته نمی شود و در شب همان طرف که در چهت مخالف خورشید است،بسیار سرد می شود.زهرا از عطارد هم داغ تر است.زیرا پوشش دائمی ابر اطراف آن،گرم را نگه می دارد (این نوع پدیده را اثر گلخانه ای می گویند زیرا گرما می تواند وارد گلخانه شود،اما بیشتر آن نمی تواند خارج شود.)

مریخ،چنان از خورشید دور است که سطحش همیشه بسیار سرد و یخ زده است.فقط زمین دارای دمای مناسب و معتدلی است که آب ار به صورت مایع نگه می دارد و اتمسفر آن اکسیژن کافی برای حفظ حیات را دارد.(البته،حیاتی که ما با آن آشنا هستیم.)

تفاوت موجود میان چهار سیاره ی داخلی،باعث ایجاد فرق هایی در شکل ظاهری آن ها هم شده است.

بعضی از شعاع های نور خورشید را بگیرید.

آنچه نیاز دارید:

1-یک روز آفتابی

2-یک دوست برای کمک کردن

3-یک قطعه مقوای نازک

4-یک ورق کاغذ سفید

5-یک خودکار

آنچه باید انجام دهید:

1- با نوک خودکار سوراخ کوچکی در مقوا ایجاد کنید.

2-از دوست خود بخواهید تا مقوا را جلوی آفتاب نگه دارد.

3-ورق کاغذ را در سایه مقوا نگه دارید.

4-در روی این کاغذ،باید یک نقطه ی نورانی دیده شود که تصویر وارونه ی خورشید است.

 5-کاغذ را کمی به مقوا دور و نزدیک کنید تا تصویر خورشید واضح شود.

وقتی یک تکه ابر از جلوی خورشید عبور می کند سایه اش در روی تصویر هم پیدا می شود.(هرگز مستقیم به خورشید نگاه نکنید.)

گالیله مشاهدات خود را با دیدن ماه به پایان نبرد.او تلسکوپ خود را به سوی خورشید برگرداند و لکه مانندهای تیره رنگی را روی آن دید که به نظر می آمد در سطح خورشید جابه جا می شوند.گالیله این کشف خود ار تایید کننده ی نظریه ی کوپرنیک دانست که گفته بود سیارات به دور خورشید می چرخند.اما در این موقع مردم از شنیدن این ادعاها به شدت عصبانی شدند.

تقریبا همه ی مردم آموزش های مقامات کلیسا را که می گفتند خورشید کره ی کاملی است و به دور زمین می چرخد قبول داشتند.به همین علت گالیله را که عقاید کفر آمیزی درباره ی مشاهدات خود منتشر کرده بود،محاکمه کردند اما او از ترس مجازات شدن منکر ادعاهای خود شد و بقیه ی عمر را در خانه اش به حالت توقیف شده گذراند.

گالیله در سال های آخر عمر نابینا شد که احتمالا علت آن نگاه کردن زیاد و مستقیم به خورشید بوده است.اکنون ما راه مشاهده ی ایمن تر خورشید را برای شما یافته ایم.در سفری که به درون خورشید می کنیم با ما همراه شوید. 

1-در هم پیچیده و فشرده:

ما سفر خود را از هسته ی مرکزی خورشید شروع می کنیم و شما؟مثلا به جای یک اتم هیدروژن،عنی کوچک ترین و ساده ترین نوع اتم موجود در جهان هستید.در این قسمت نصف جرم خورشید در حجم بسیار کوچکی فشرده شده است.پس باید فشار بسیار زیادی داشته باشد.آیا این فشار را حس می کنید؟فرض کنید شما ماهی داخل قوطی کنسرو هستید و زیر پای فیلی می مانید که مقدار زیادی آجر را هم با خود می برد.خیلی خوب،حالا احساس این فشار را میلیارد ها بار زیادتر کنید.

فشار و گرمای زیاد (15 میلیون درجه ی کلوین!)،شما و اتم های هیدروژن دیگر را به هم جوش می دهد تا اتم هلیوم درست شود.اما شما تنها نیستید.در هر ثانیه،صد ها میلیون تن اتم هیدروژن در آن جا به هم می چسبند و تبدیل به هلیوم می شوند.

2-از جا در آمدن:

از انجام واکنش های هسته ای،انرژی زیدی آزاد می شود.شما هم به صورت فوتون،یعنی بسته ی کوچک و پر سرعت دارای انرژيی خورشیدی در می آیید و از هلیوم جدا می شوید.در این موقع،با خارج شدن از هسته،به منطقه ای از خورشید می رسید که مقدار زیادی هیدروژن و هلیوم فشرده به هم دارد.در اینجا،مانند آن است که در دستگاه تشعشع کننده ای قرار گرفته اید که هرگز از حرکت نمی افتد.شما به مدت ده ها هزار-و بلکه میلیون ها-سال همچنان گاز هایی را به هر طرف می فرستید.

3-دیدن نور:

برخور های متعدد،مقدار انرژی شما را کم می کند،فوتون های قوی تر اشعه ی گاما پر انرژی خود را حفظ می کنند.اما شما با ضعیف شدن،مبدل به اشعه ی ایکس و سپس نور معمولی و قابل مشاهده می شوید.در پایان هم به قسمت خنک تر خورشید-که دو میلیون درجه ی کلوین گرما دارد-می رسید و وارد جریان های گازی چرخان می شوید.

4-سوار بر تندباد ها:

اکنون،همراه جریان های تند و متلاطم،به سطح خورشید می رسید که فقط 6400 درجه ی کلوین گرما دارد.از این به بعد،با عبور کردن از اتمسفر خورشیدی،داخل فضا می شوید و همراه تعداد بی شماری از ذره های پر انرژی دیگر،رو به هر طرف پراکنده می شوید.

5-فرود آرام:

هشت دقیقه بعد از ترک خورشید،وارد اتمسفر سیاره ی آبی رنگ و کوچکی می شوید.اتمسفر این سیاره،فوتون های پر انرژی مانند اشعه ی گاما و نور های فرابنفش را در خودش نگه می دارد.اما شما در این هنگام سرد شده اید و می توانید با گذشتن از اتمسفر روی چیز نرمی فرود بیایید و جذب آن شوید.اکنون،آن چیز نرم شروع به ذوب شدن می کند.

شما هم ببینید.

تلسکوپ گالیله ای،برای آن زمان بسیار پیشرفه بود،اما در مقایسه با تلسکوپ های امروزی بسیار ابتدایی و ساده به نظر می رسد.تلسکوپ هابل امروزه در فضا و بسیار بالاتر از سطح زمین قرار دارد.شما می توانید در اینترنت،به پایگاه hubble.nasa.gov رجوع کنیدو تصویر های باورنکردنی و بزرگی از ستاره ها و سیارات در آن جا ببینید. 

ابوسعید سجزی (سیستانی)،ریاضی دان و منجم بزرگ ایرانی،معتقد بود زمین به دور خورشید می گردد.او حتی بر این اساس،اسطرلابی را نیز ساخته بود.ابوریحان بیرونی،ضمن تحسین سجزی می گوید:«قرار داشتن خورشید در مرکز از نظر ریاضی اشکالی را ایجاد نمی کند و رد کردن فرضیه ی سجزی بسیار دشوار است.»

هم اکنون مجسمه ای از سجزی در دانشگاه زابل قرار دارد. 

می خواهم ابتدا درباره ی سطح ماه بنویسم.قسمت های تیره و روشن روی ماه را همه ی ما در هر شبی دیده ایم.واضح است.اما نقطه های کوچکی هم وجود دارند که در همه ی قسمت های سطح ماه پراکنده اند و قبل از خودم،کسی آن ها را ندیده است.

با مشاهده های زیادی که کرده ام،اطمینان دارم که سطح ماه کاملا صاف نیست و به طوری بیشتر دانشمندان قبلی گفته اند،ماه،یک کره ی کامل هم نیست.بلکه برعکس،مانند سطح زمین،پستی و بلندی های زیادی دارد.

در قسمت های تیره ی سطح ماه،نقطه های روشنی دیده می شوند که به تدریج،اندازه و مقدار و روشنی آن ها زیاد می شود و بعد از چند ساعت به قسمت های روشن صطح ماه متصل می شوند.

در سطح زمین هم قبل از طلوع آفتاب دشت ها را سایه دار می بینیم،اما بلندی های موجود در روی آن ها روشن ترند،زیرا آفتاب به آن ها می تابد.

آیا وقتی که خورشید در آسمان بالا آمد،دشت ها هم روشن نمی شوند و همه ی قسمت های روشن به هم متصل نمی شوند؟

اما متوجه شده ام که اندازه ی بلندی ها و پستی های سطح ماه،از آن چه که در روی زمین مشاهده می کنیم زیاد تر به نظر می آید.

مشتری تنها نیست

در روز هفتم ژانویه ی (17 دی) امسال،توانستم سیاره ی مشتری را خوب ببینم.در کنار آن،سه ستاره ی کوچک بسیار روشن را دیدم.آن سه ستاره،دقیقا روی یک خط قرار گرفته بودند و از سایر ستاره ها روشن تر به نظر می آمدند.در مشرق مشتری دو ستاره و در مغرب آن یک ستاره دیده می شد.

در ابتدا فکر می کردم آن ستاره ها حرکتی ندارند،اما در روی هشتم ژانویه (18 دی) منظره ی کاملا متفاوتی را در اطراف مشتری دیدم،یعنی هر سه ستاره در غرب مشتری بودند و نسبت به شب قبل نزدیک تر به هم مشاهده می شدند.من،کمی نگران شدم.آیا مشتری طبق آن چه که اخترشناس ها محاسبه کرده بودند،جابه جا نمی شد؟در شب دهم ژانویه (20 دی) فقط دو ستاره،آن هم در صرف شرقی مشتری مشاهده می شد.با خودم فکر کردم حتما ستاره ی سوم،پشت مشتری قرار گرفته است.

من می دانم که ای تغییر محل ها ار تباطی به مشتری ندارند و فقط به خود ستاره ها مربوط اند و این طور نتیجه گیری می کنم که سه ستاره در اطراف مشتری می گردند.مشاهدات بعدی من نشان دادند که آن ها چهار عدد هستند نه سه تا.

این بود از نوشته های گالیلئو گالیله در سال 1610 

آیا گالیله کم عقل شده بود؟؟

مهتاب شب زیبایی است.شما به آسمان و قرص کامل ماه نگاه می کنید.کره ی ماه کامل است؟نه خیر،اشتباه می کنید.این گفته ی گالیله در پادوا است.

استاد گالیله می گوید کره ی ماه کامل نیست.زیرا کوه ها و دره های زیادی را روی آن دیده است که از کوه ها و دره های زمین هم بزرگترند!

پس ماه باید فرق های زیادی با زمین داشته باشد.

اما صبر کنید،هنوز حرف های گالیله تمام نشده است!او می گوید چهار ستاره ی کوچک را دیده است که دور مشتری می گردند.مگر ستاره می تواند دور سیاره ی دیگری به جز زمین بگردد؟همه چیز باید دور ما بگردد.آیا گالیله درس های بطلمیوس را خوب یاد نگرفته است؟مقامات کلیسا و همه ی دانشمندانعقیده دارند که همه ی ستاره ها دور زمین می گردند.ما مهم هستیم و همه چیز دور ما می گردد.مگر نمی بینیم که خورشید و ستاره ها هر روز و شب دور ما می گردند؟!

اما گالیله می گوید من با وسیله ی جالبی که اختراع کرده ام گفته ی خودم را ثابت می کنم.

این وسیله که تلسکوپ نام دارد،می تواند اجسام بسیار دور را از هزار برابر هم بزرگتر کند.

اکنون می دانیم که سیاره ی زمین هم مثل سیارات دیگر است و بهتر از آن ها نیست. 

 اخترشناسی به نام نیکولاس کوپرنیک گفت که زمین و همه ی سیارات دیگر،به دور خورشید می گردند و زمین مرکز عالم نیست.«چی؟ما در مرکز عالم نیستیم؟»مردم عصبانی شدند ام کوپرنیک متوجه این عصبانیت ها نشد،زیرا قبل از انتشار عقایدش فوت کرده بود.

دانشمند دیگری به نام بطلمیوس تا حدی عقاید ارسطو را تصحیح کرد،اما هنوز قبول داشت که همه چیز دور زمین می چرخد.مردم خوشحال بودند،زیرا باز هم معلوم می شد زمین مرکز عالم است.