یک باستان شناس اشیای دفن شده توسط مردم قدیم را کاوش می کند. سوال این است، که باستان شناسان چگونه هویت شهرها و مردم و اشیاء را تعیین نموده و زندگی گذشته ی آن ها را از آنچه پیدا می کنند بازسازی می نمایند؟ پاسخ آن است که آنها همیشه قادر به انجام چنین کاری نیستند، زیرا همیشه آنچه را که بتوانند تصویر کاملی از مردم یا نحوه زندگی آنها را بسازد، پیدا نمی کنند. روی هم رفته، آن چه آنها می یابند تنها چیزهایی است که افراد از خود به جای گذاشته اند و معمولا اشیایی است که روزانه به کار می بردند. این ها ممکن است از خانه ها، ابزار، جواهرات، ظروف، اسباب بازی ها و نیز استخوان حیواناتی که برای غذا استفاده می شده، باقی بمانند. ولی بسیاری از اشیایی که برای زندگی مردمان اولیه ضروری بوده یافت نمی شوند. وسایل ساخته شده از چرم، چوب، پارچه، پشم یا حصیر، معمولا پوسیده شده و اثری بر جای نمی گذارند.

مسئله ی دیگر که رازی برای برای باستان شناسان است، نحوه ی لباس پوشیدن مردمان اولیه است. آن ها احتمالا می توانند بگویند که آیا آنها از پارچه استفاده می کرده اند یا پوست حیوانات، ولی به جز نقاشی هایی که آن ها به جای گذارده اند، نمی توانند چیز بیشتری راجع به نحوه ی پوشش آنها بگویند.

باستان شناسان همچنین ممکن است نشانه هایی دال بر این که مردم قدیم هنرمند بوده اند یا نه نداشته باشند و ممکن است به هیچ وجه مطلبی در مورد افکار و عقاید آنها ندانند. بنابر این تصویر آنها از زندگی مردم اولیه کاملا جامع نیست.

ولی علیرغم این مسائل، باستان شناسان هنوز مطالب زیادی را می توانند بگویند. آنها ابتدا روشی را که به واسطه ی آن شهرهای اولیه ساخته شده اند، کشف می کنند. سپس سعی می کنند خرابه های مدفون شده ی یک شهر را پیدا کنند. سپس هر چیزی را که از هر جا پیدا می کنند طبقه بندی کرده و از آن عکس می گیرند و محاسبات و اندازه گیری های لازم را روی آن انجام می دهند. اگر مکان مورد نظر به زمان های مشهور «از نظر تاریخی» تعلق داشته باشد، کتیبه هایی قدیمی را که در آن محل به کار می رفته شناسایی می کنند. کارشناسان بسیاری به یک باستان شناس کمک می نمایند، مانند: زمین شناس، گیاه شناس، جانور شناس و تمام کسانی که بتوانند در تشخیص و تحلیل آنچه پیدا کرده اند کمک نمایند. بعضی مواقع سال ها کار و مطالعه لازم است تا یک باستان شناس بتواند در رابطه با آنچه که پیدا کرده است مطلبی منتشر کند. ولی با انتشار کار او، نظریه ی جالبی نسبت به گذشته و تصویری از زندگی مردم قدیم به دست می آوریم.